ASPEK TATABAHASA WACANA

Menurut Asmah Hj Omar (1986), wacana ialah keseluruhan pelahiran bahasa oleh penutur atau penulis, iaitu pelahiran sistem bahasa dan unsur-unsur luar daripada sistem bahasa yang menyumbang ke arah menjadikan sesuatu pertuturan atau tulisan berkenaan sebagai sesuatu yang bermakna dalam komunikasi. Harimurti Kridalaksana (1992) pula mentakrifkan wacana sebagai kesatuan bahasa yang lengkap dan dalam hierarki tatabahasa, wacana merupakan kesatuan tatabahasa tertinggi atau terbesar. Wacana direalisasikan dalam bentuk karangan yang utuh seperti novel, buku, siri ensiklopedia, perenggan, kalimat atau kata yang membawa amanat yang lengkap.Wacana merupakan unit bahasa yang mempunyai kesatuan fikiran yang utuh dan melebihi batas ayat. Dalam hierarki bahasa, wacana terletak pada tingkat bahasa yang tertinggi, iaitu selepas tingkat ayat.

 

                 

Wacana dikatakan melebihi batas ayat kerana dalam kajian wacana, aspek yang diteliti tidak terbatas pada tahap ayat sahaja, tetapi turut merangkumi aspek-aspek yang lebih luas daripada ayat. Selain itu, wacana juga dikatakan melebihi batas ayat kerana wacana mungkin terdiri daripada dua ayat, sejumlah ayat, satu perenggan, sebuah karangan, satu bab, sebuah buku, ataupun satu siri buku. Seperti Kamus Dewan,Kamus Linguistik juga memberikan definisi yang hampir sama berkaitan dengan wacana. Menurut Kamus Linguistik, wacana merupakan unit bahasa yang lengkap dan tertinggi yang terdiri daripada deretan kata atau kalimat, sama ada dalam bentuk lisan atau tulisan yang dijadikan bahan analisis linguistik.

Menurut Kamus Dewan pula, wacana merupakan keseluruhan tutur yang merupakan satu kesatuan, ucapan, pertuturan dan juga percakapan. Definisi lain bagi wacana yang dikemnukan dalam Kamus Dewan ialah kesatuan fikiran yang utuh sama ada dalam bentuk lisan seperti pidato, khutbah atau tulisan seperti artikel, rencana,surat, novel dan cerpen. Kesimpulannya, wacana ialah unit bahasa yang melebihi had ayat yang terdiri daripada ayat, sejumlah ayat, ceraian, bab, buku, cerita, dialog, siri buku dan sebagainya yang menunjukkan hubungan-hubungan dan perkembangan fikiran yang berurutan. Ringkasnya, wacana ialah satu unit bahasa yang mempunyai kesatuan fikiran yang utuh dan melebihi batas ayat.

JENIS-JENIS WACANA

Wacana dapat dibahagikan kepada dua jenis, iaitu wacana lisan dan wacana tulisan.

Wacana lisan merupakan wacana yang dihasilkan melalui media lisan, iaitu melibatkan penutur dan pendengar. Komunikasi yang terlibat dalam wacana ini ialah komunikasi interaktif, iaitu komunikasi yang melibatkan hubungan antara penutur dan pendengar secara langsung. Dalam wacana lisan, penutur biasanya akan menggunakan ekspresi wajah, intonasi suara, gerak badan, dan sebagainya untuk menyampaikan sesuatu maklumat kepada pendengar. Biasanya, dalam wacana lisan, penutur akan mendapat respon daripada pendengar pada ketika itu juga. Antara contoh wacana lisan adalah melalui perbualan, temu ramah, ceramah, khutbah, pidato, dan siaran televisyen atau radio. 

Wacana tulisan pula merupakan wacana yang disampaikan secara bertulis. Wacana ini melibatkan hubungan antara penulis dengan pembaca. Komunikasi yang terlibat ialah komunikasi tidak langsung, iaitu komunikasi satu arah. Penulis tidak berhadapan dengan pembaca semasa wacana tersebut dihasilkan. Jadi, penulis tidak mendapat respon secara langsung daripada pembaca. Wacana tulisan juga selalu disunting terlebih dahulu, bagi menghasilkan tulisan yang berkualiti dan tepat. Dalam wacana tulisan, pembaca harus membaca teks yang ditulis untuk memahami maksud yang ingin disampaikan oleh seseorang pengarang atau penulis, Antara contoh wacana tulisan ialah tulisan-tulisan yang terdapat di dalam akhbar, majalah, dan buku.